Có bao giờ bạn tự hỏi: lịch sử sẽ được kể như thế nào trong thời đại số?
Khi sách vở trở nên quá tĩnh lặng, khi những bức tượng trong bảo tàng đứng im lặng dưới ánh đèn vàng nhạt, thì chính dữ liệu, với sức sống mãnh liệt đã bước lên như một người kể chuyện hiện đại, đưa lịch sử đến gần hơn với mỗi chúng ta.

Không còn là những dòng chữ khô khan, không còn là những trang sách học thuộc lòng. Giờ đây, lịch sử được kể lại bằng dữ liệu sống động, chính xác, đa chiều và kết nối. Dữ liệu làm sống lại từng bước chân hành quân, từng nét chữ trong nhật ký kháng chiến, từng nét vẽ trên bản đồ hành chính cách mạng, từng ánh mắt, giọng nói của những con người đã dấn thân vì đất nước.

Tư liệu lưu trữ - lời thì thầm từ quá khứ

Trong các trung tâm lưu trữ quốc gia, hàng triệu trang tài liệu từng được viết tay, đánh máy bằng máy chữ Liên Xô cũ đang được số hóa.

Những bức thư thời chiến, báo cáo tình hình vùng địch tạm chiếm, công hàm ngoại giao đầu tiên của nước Việt Nam độc lập, tất cả đã vượt qua thời gian, vượt khỏi những căn phòng cũ kỹ, để xuất hiện trên không gian mạng.

Và từ đó, quá khứ không còn là quá khứ. Nó sống trong hiện tại, và tiếp tục nói chuyện với thế hệ hôm nay.

Bản đồ hành chính cách mạng - dấu ấn trên từng tấc đất

Tấm bản đồ hành chính do chính phủ Cách mạng vẽ năm 1945, với từng xã, từng huyện, từng vùng tự do... giờ đây được phục dựng bằng công nghệ GIS. Chúng ta có thể phóng to từng địa phương, theo dõi sự thay đổi qua từng thời kỳ, thấy được nơi từng diễn ra trận đánh, nơi từng tổ chức cơ sở cách mạng bí mật. Mỗi tấc đất không chỉ là không gian mà là ký ức, là máu thịt, là tinh thần Việt Nam được in dấu.

Nhật ký kháng chiến - cảm xúc được mã hóa

Từ những trang giấy úa màu trong rừng sâu năm xưa, giờ đây những dòng nhật ký của chiến sĩ Trường Sơn, bác sĩ Đặng Thùy Trâm, liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc… đã trở thành dữ liệu số. Nhưng điều kỳ diệu hơn không chỉ là việc lưu trữ mà là khả năng kết nối: nhật ký ấy được trích đoạn, chuyển thành lời thoại trong phim, thành cảm hứng cho hàng triệu học sinh, sinh viên hôm nay qua app đọc lịch sử, podcast giọng đọc AI, hay triển lãm tương tác.

Dữ liệu về các nhân vật lịch sử - kết nối con người với con người

Mỗi con người làm nên lịch sử, và giờ đây, dữ liệu nhân vật lịch sử đang được hệ thống hóa như một “bách khoa toàn thư sống”. Từ lãnh tụ, tướng lĩnh, nhà khoa học, đến những người dân bình dị, tất cả được “số hóa” với hồ sơ đa chiều: ảnh, tư liệu, phát ngôn, trích dẫn, hoạt động.

 

Dữ liệu hiện vật - bảo tàng không tường rào

Trên nền tảng số, các bảo tàng Việt Nam đang dần cởi bỏ lớp bụi thời gian. Hơn 300.000 hiện vật từ các bảo tàng lớn nhỏ trên toàn quốc đang được số hóa, từ chiếc nón lá mẹ đội khi tiễn con ra trận, đến khẩu súng tự chế của du kích, đến trang phục Đại hội Đảng đầu tiên. Tất cả được gắn mã QR, dữ liệu 3D, và đưa lên nền tảng mở. Giờ đây, mỗi người dân dù ở bất kỳ đâu cũng có thể “dạo bước” trong quá khứ, ngắm nhìn lịch sử và chạm tay vào hồn dân tộc qua màn hình điện thoại.

Khi dữ liệu truyền cảm hứng, lịch sử trở thành sức mạnh

Lịch sử chưa bao giờ bị lãng quên. Lỗi thời chỉ là cách chúng ta kể lại nó. Và hôm nay, dữ liệu đã mở ra cách kể chuyện mới: cảm xúc, kết nối và bền vững.