[SERIES GÓC NHÌN CHUYÊN GIA] Cần một đạo luật chuyên biệt cho AI: Quan điểm từ TS. Hồ Đức Thắng

10/09/2025

Trả lời câu hỏi vì sao không thể chỉ dựa vào các luật hiện hành như dân sự, hình sự hay sở hữu trí tuệ để quản lý trí tuệ nhân tạo (AI), Tiến sĩ Hồ Đức Thắng – Viện trưởng Viện Công nghiệp Công nghệ số và Chuyển đổi số (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho rằng các hệ thống pháp luật hiện nay chủ yếu được xây dựng để điều chỉnh hành vi của con người. Trong khi đó, AI lại có đặc thù riêng biệt: khả năng ra quyết định tự động, thậm chí không cần sự tham gia trực tiếp của con người

Chính sự khác biệt này đặt ra hàng loạt tình huống pháp lý hoàn toàn mới mà khuôn khổ pháp luật hiện tại chưa thể giải quyết. Ông nêu ví dụ, nếu một chiếc xe tự hành gây ra tai nạn, câu hỏi đặt ra là ai sẽ phải chịu trách nhiệm – chiếc xe, nhà phát triển AI hay nhà sản xuất? Với những trường hợp như vậy, các quy định hiện hành hầu như “bó tay”.

Bên cạnh đó, tốc độ phát triển “như vũ bão” của AI đã khiến công nghệ này thâm nhập vào mọi lĩnh vực, vừa đem lại lợi ích to lớn, vừa tiềm ẩn nhiều rủi ro. Từ hiện tượng deepfake, tin giả lan truyền trên mạng gây tổn hại nghiêm trọng đến uy tín cá nhân, cho tới sự thiên kiến dữ liệu trong các hệ thống tuyển dụng hay xét xử, AI đang đặt ra những thách thức chưa từng có đối với công bằng xã hội.

Theo Tiến sĩ Hồ Đức Thắng, chỉ một đạo luật chuyên biệt mới có thể giải quyết trọn vẹn những vấn đề này. Một mặt, luật sẽ giúp giảm thiểu tác hại của AI thông qua việc yêu cầu minh bạch thuật toán, kiểm soát dữ liệu đầu vào và gắn nhãn cho sản phẩm do AI tạo ra. Mặt khác, luật cũng bảo đảm tối đa hóa lợi ích mà AI mang lại, để công nghệ phục vụ con người và xã hội một cách hiệu quả. “Trong kỷ nguyên AI, mắt thấy tai nghe cũng chưa chắc đã là sự thật. Đã đến lúc cần một khung pháp lý riêng biệt, với chế tài đủ mạnh và có tính răn đe, nhằm bảo vệ người dùng và định hướng sự phát triển lành mạnh của AI tại Việt Nam”, ông nhấn mạnh.